Ba con người dân tộc trong dòng chảy lịch sử cận đại Việt Nam
Lịch sử cận đại Việt Nam là một bản hùng ca đầy biến động, nơi dân tộc ta vừa chịu áp bức ngoại bang, vừa tìm đường khẳng định bản lĩnh, khát vọng độc lập và ý chí hiện đại hóa đất nước. Trong dòng chảy ấy, nhiều nhân vật đã để lại dấu ấn, nhưng ba cái tên nổi bật – Bạch Thái Bưởi, Hồ Chí Minh và Hoàng đế Bảo Đại – tiêu biểu cho ba con đường khác nhau, song đều quy tụ ở tinh thần yêu nước và sự lựa chọn đặt lợi ích dân tộc lên trên hết.
Bạch Thái Bưởi – doanh chủ dân tộc, người khơi nguồn tự cường
Sinh năm 1874, giữa lúc đất nước chìm trong vòng nô lệ, Bạch Thái Bưởi đã chọn con đường kinh doanh như một phương tiện cứu dân, cứu nước. Ông khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng, gây dựng nên sự nghiệp lẫy lừng với đội tàu thủy, cạnh tranh trực diện với các hãng vận tải Pháp và Hoa kiều. Người đương thời gọi ông là “vua tàu thủy” – nhưng đằng sau cái danh hiệu ấy không chỉ là sự giàu sang, mà còn là biểu tượng cho ý chí tự cường dân tộc.
Ở Bạch Thái Bưởi, lợi nhuận không bao giờ là cứu cánh cuối cùng. Ông đặt tình thương đồng bào và khát vọng “người Việt đi tàu Việt” lên trên hết. Ông mở các công ty, phát hành cổ phần cho đồng bào, khuyến khích tinh thần hợp tác và niềm tin vào sức mạnh kinh tế dân tộc. Hình ảnh ông gây dựng một thương hiệu Việt cạnh tranh sòng phẳng với ngoại bang đã khơi dậy niềm kiêu hãnh, chứng minh rằng người Việt có thể làm chủ vận mệnh kinh tế, và rộng hơn, làm chủ tương lai của chính mình.
Bạch Thái Bưởi chính là mẫu hình doanh chủ dân tộc, lấy kinh doanh làm phương tiện phục vụ, lấy lòng yêu nước làm kim chỉ nam, mở đầu cho dòng chảy doanh nhân gắn liền với khát vọng độc lập và phú cường.
Hồ Chí Minh – người kết tinh lý tưởng Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Nếu Bạch Thái Bưởi là hiện thân của con đường kinh tế dân tộc, thì Hồ Chí Minh chính là người khai sinh con đường chính trị giải phóng dân tộc. Ngày 5/6/1911, tại bến Nhà Rồng, Người bước lên con tàu Amiral Latouche Tréville với công việc làm phụ bếp, nhưng mang trong tim khát vọng lớn lao: đi tìm đường cứu nước.
Hành trình hơn ba mươi năm bôn ba khắp năm châu đã cho Người vốn hiểu biết sâu rộng, tiếp thu tinh hoa nhân loại, đặc biệt là các giá trị Tự do – Bình đẳng – Bác ái của Cách mạng Pháp và quyền sống – tự do – mưu cầu hạnh phúc của Tuyên ngôn Mỹ. Từ đó, Hồ Chí Minh kết tinh thành tư tưởng Độc lập – Tự do – Hạnh phúc dành cho dân tộc Việt Nam.
Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình, Người thay mặt dân tộc tuyên bố khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Khoảnh khắc ấy không chỉ là sự chấm dứt hàng thế kỷ đô hộ, mà còn là sự khẳng định trí tuệ, ý chí và khát vọng của dân tộc. Ở Hồ Chí Minh, tình yêu nước hòa cùng trí tuệ nhân loại, mở ra con đường mới cho Việt Nam: một dân tộc độc lập, một nhân dân tự do, và một khát vọng hạnh phúc lâu dài.
Hoàng đế Bảo Đại – vị vua thoái vị để làm công dân tự do
Trong khi Bạch Thái Bưởi đi con đường doanh chủ, Hồ Chí Minh đi con đường cách mạng, thì Hoàng đế Bảo Đại (1913–1997) – vị quân vương cuối cùng của triều Nguyễn – lại để lại một dấu ấn lịch sử đặc biệt.
Lên ngôi trong bối cảnh đất nước bị kìm kẹp bởi thực dân Pháp, ông từng nỗ lực cải cách, mong muốn đưa Việt Nam tiếp cận với hiện đại. Sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp, ngày 11/3/1945, ông tuyên bố Việt Nam độc lập và thành lập chính phủ Trần Trọng Kim. Chỉ trong bốn tháng ngắn ngủi, chính phủ ấy tiến hành nhiều cải cách quan trọng về giáo dục, văn hóa, kinh tế.
Nhưng khi thời khắc lịch sử đến, Bảo Đại đã lựa chọn từ bỏ ngai vàng. Ngày 25/8/1945, ông trao ấn kiếm cho chính phủ cách mạng, chấp nhận làm “công dân tự do của một nước độc lập còn hơn làm vua của một nước nô lệ”. Sự thoái vị ấy là một quyết định dũng cảm, mang tính biểu tượng: đặt lợi ích dân tộc lên trên vương quyền, để hòa nhập cùng dòng chảy cách mạng và khát vọng độc lập của nhân dân.
Kết luận – Ba con đường, một khát vọng
Ba con người – Bạch Thái Bưởi, Hồ Chí Minh, Bảo Đại – ba con đường khác nhau: kinh tế, chính trị và vương quyền. Nhưng họ gặp nhau ở một điểm chung: tình yêu nước và khát vọng độc lập.
Bạch Thái Bưởi dấy lên tinh thần doanh chủ, gieo mầm tự cường kinh tế. Hồ Chí Minh kết tinh trí tuệ nhân loại, mở ra con đường cách mạng. Bảo Đại chọn hi sinh ngai vàng để làm công dân tự do.
Trong dòng chảy lịch sử cận đại Việt Nam, ba nhân vật ấy tượng trưng cho ba thái độ, ba lựa chọn, nhưng cùng góp phần làm nên diện mạo dân tộc: một dân tộc biết tự khẳng định mình, biết hòa nhập tinh hoa nhân loại, và biết đặt lợi ích chung lên trên lợi ích riêng.
Đó là bài học lớn cho hôm nay: muốn đi xa, dân tộc phải dựa trên ái quốc, phụng sự và khát vọng độc lập. Chính những giá trị ấy đã và sẽ tiếp tục soi đường cho Việt Nam trên hành trình hội nhập và phát triển.
