Nha Trang – Từ “miền đất hứa” của Yersin đến thủ phủ du lịch di sản và xa xỉ của Việt Nam
Hơn một thế kỷ trước, bác sĩ Alexandre Yersin, Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer và nữ ký giả người Anh Gabrielle Maude Candler Vassal đều lưu lại những ấn tượng sâu sắc khi đặt chân đến vùng đất Nha Trang – Khánh Hòa. Dù chỉ ghé qua trong thoáng chốc hay gắn bó trọn đời như Yersin, họ đều dành cho nơi đây một tình cảm đặc biệt – một vùng đất hiền hòa, thơ mộng và đầy tiềm năng mà lịch sử, văn hóa và thiên nhiên hòa quyện thành một chỉnh thể hiếm có.
1. Alexandre Yersin – Nhà khoa học chọn Nha Trang làm “quê hương thứ hai”
Tháng 4 năm 1891, Alexandre Yersin – nhà bác học người Thụy Sĩ gốc Pháp – được bổ nhiệm làm bác sĩ trên tàu Sài Gòn thuộc Công ty Messageries Maritimes. Trong chuyến hải hành từ Sài Gòn ra Hải Phòng, khi tàu neo đậu ngoài khơi Nha Trang, Yersin đã bị vẻ đẹp của vùng biển này mê hoặc. Trong thư gửi mẹ, ông viết:
“Thật đáng tiếc vì tàu chỉ dừng một giờ ngoài khơi, không thể lên bờ. Vùng đất ấy, nhiều núi non, thật ngoạn mục…”
Từ ấn tượng thoáng qua đó, ngày 29/7/1891, trên hành trình trở lại Sài Gòn, Yersin đã xin phép rời tàu để tự mình khám phá vùng đất đã khiến ông xao lòng. Cảnh quan hữu tình, bờ cát trắng mịn, cửa sông xanh biếc, những hòn đảo xa khơi và khí hậu trong lành khiến Yersin như tìm thấy miền đất hứa của đời mình.
Sau này, ông định cư tại Nha Trang, xây dựng phòng thí nghiệm – tiền thân của Viện Pasteur Nha Trang, rồi lập trang trại Suối Dầu để nghiên cứu và sản xuất huyết thanh chữa bệnh dịch hạch. Ông sống chan hòa, giản dị cùng người dân xóm Cồn, dạy trẻ học, chữa bệnh, trồng trọt, chăn nuôi, và được người dân yêu quý gọi là “ông Năm Yersin”.
Khi qua đời, ông để lại di nguyện cảm động:
“Tôi muốn được chôn ở Suối Dầu, nằm úp xuống, đầu quay ra biển… để mãi ôm lấy vùng đất này.”
Ngôi mộ đơn sơ giữa rừng Suối Dầu hôm nay vẫn là nơi người dân và du khách đến viếng, thể hiện lòng tri ân một người ngoại quốc đã chọn Việt Nam làm quê hương.
2. Paul Doumer – Từ góc nhìn của một nhà quy hoạch vĩ mô
Không lâu sau Yersin, năm 1897, Paul Doumer – Toàn quyền Đông Dương – đến Khánh Hòa và choáng ngợp trước vẻ hùng vĩ của vịnh Vân Phong. Trong hồi ký Xứ Đông Dương xuất bản năm 1903, ông ghi lại:
“Thiên nhiên ở đây đã tạo ra một vùng kỳ vĩ bậc nhất thế giới. Các vịnh đều sâu, thuận lợi cho tàu thả neo, là nơi trú ẩn an toàn cho cả một hạm đội lớn.”
Bằng tầm nhìn của một chính trị gia và kỹ sư, Doumer sớm nhận ra vị thế chiến lược của Khánh Hòa – nơi hội tụ giữa núi và biển, có điều kiện khí hậu, cảnh quan và cảng biển tự nhiên hiếm có. Ông mường tượng về một tương lai mà các vịnh Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh sẽ trở thành trung tâm thương mại và hải vận tầm cỡ quốc tế.
Trong một đêm thả neo trên vịnh Nha Trang, Doumer viết:
“Ánh trăng nhiệt đới phủ lên núi, đảo và vịnh một thứ ánh sáng trắng tinh khiết. Cảnh ấy đẹp đến mê hoặc, khiến tôi ngỡ như đang sống trong một thế giới khác, bình yên và diệu kỳ.”
Từ tầm nhìn ấy, Nha Trang – Khánh Hòa dần bước lên hành trình phát triển, từ một làng chài ven biển trở thành trung tâm du lịch và hải vận quan trọng của miền Trung Việt Nam.
3. Gabrielle Vassal – Người ghi lại vẻ đẹp Nha Trang bằng ngòi bút nữ tính
Năm 1904, Gabrielle Maude Candler Vassal, vợ của một bác sĩ người Anh làm việc tại Viện Pasteur Nha Trang, đã viết trong cuốn Ba năm ở An Nam (Mes Trois Ans d’Annam):
“Khi tàu cập Nha Trang lúc bình minh, tôi ngỡ như mình bước vào thiên đường. Nước biển xanh như ngọc, núi non trùng điệp, bầu trời trong trẻo đến khó tin…”
Những trang viết của bà không chỉ miêu tả thiên nhiên, mà còn phản ánh lối sống, phong tục và tình người mộc mạc của cư dân vùng biển đầu thế kỷ XX. Dưới ngòi bút của bà, Nha Trang hiện lên vừa đẹp, vừa buồn, vừa hoang sơ như một nàng thơ ngủ yên chờ được đánh thức.
4. Nha Trang hôm nay – Từ làng chài đến thủ phủ du lịch di sản và xa xỉ
Hơn một trăm năm sau, “nàng thơ” Nha Trang đã thức giấc. Từ một làng chài chỉ hơn 3.000 dân mà bà Vassal từng mô tả, Nha Trang nay đã trở thành thành phố du lịch biển đẳng cấp quốc tế, đón hơn 9 triệu lượt khách năm 2024, trong đó 2,5 triệu là khách quốc tế.
Theo LuxGroup.vn, vùng biển Khánh Hòa hiện được định vị là “Thủ phủ du lịch đường thủy của châu Á” (The New Capital of Luxury Cruising in Asia). Với các thương hiệu du thuyền danh tiếng như Emperor Cruises®, Heritage Cruises®, Amiral Cruises®, LuxGroup đang hồi sinh tinh thần của những hành trình lịch sử – nơi du khách không chỉ chiêm ngưỡng thiên nhiên, mà còn “chạm vào di sản” qua nghệ thuật, ẩm thực, âm nhạc và văn hóa Việt.
Năm 2025, Emperor Cruises® Legend Nha Trang trở lại với diện mạo mới – dòng du thuyền boutique lấy cảm hứng từ phong cách hoàng đế Bảo Đại và tinh thần nghệ thuật Đông Dương, thể hiện triết lý “Sang trọng là Văn hóa – Giản đơn là Đỉnh cao”. Đây là minh chứng cho tầm nhìn của Tiến sĩ Phạm Hà, Chủ tịch LuxGroup®, người đã khởi xướng thương hiệu quốc gia Vietnam Waterways®, kế thừa giấc mơ “Người Việt làm chủ sông biển Việt Nam” của Bạch Thái Bưởi hơn một thế kỷ trước.
5. Di sản sống – Hành trình tiếp nối
Nếu hơn 100 năm trước, Nha Trang là miền đất khiến Yersin, Doumer và Vassal mê đắm, thì ngày nay, nơi ấy đang bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của “du lịch di sản” và “xa xỉ có trách nhiệm”.
Trên những du thuyền của LuxGroup®, du khách có thể trải nghiệm hành trình “sống chậm” giữa sóng nước, ngắm hoàng hôn trên vịnh, thưởng thức tiệc rượu vang và nghệ thuật Việt, nghe kể những câu chuyện về Yersin – người bác sĩ đã chọn Nha Trang làm nhà, về Bảo Đại – vị vua cuối cùng của triều Nguyễn, hay về giấc mơ khởi nghiệp của Bạch Thái Bưởi – “Vua Tàu Thủy” đầu thế kỷ XX.
Tất cả tạo nên một hành trình xuyên thời gian, nơi lịch sử, văn hóa và hiện đại giao hòa, để mỗi người con đất Việt có thể tự hào nói rằng:
“Nha Trang không chỉ là một thành phố biển – mà là biểu tượng của tâm hồn Việt Nam, nơi quá khứ và tương lai cùng hòa nhịp trong từng con sóng.