Doanh chủ dân tộc trong thời kỳ mới: “Làm giàu bằng sự tử tế, để lại di sản bằng phụng sự”
Phỏng vấn TS. Phạm Hà – Chủ tịch, CEO LuxGroup®
(Thực hiện: Báo Công Thương)
Dẫn nhập
Sau gần 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã hình thành một đội ngũ doanh nhân đông đảo, năng động và bản lĩnh, trở thành lực lượng tiên phong đóng góp cho sự phát triển kinh tế – xã hội đất nước.
Năm 1999, khi Luật Doanh nghiệp đầu tiên được ban hành, tinh thần khởi nghiệp và quyền tự do kinh doanh của người dân Việt Nam chính thức được thừa nhận và bảo hộ bằng pháp luật. Sáu năm sau, ngày 13 tháng 10 năm 2004, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định chọn Ngày Doanh nhân Việt Nam – một mốc son lịch sử ghi nhận vai trò, vị thế và những đóng góp to lớn của tầng lớp doanh chủ Việt Nam trong sự nghiệp phát triển đất nước.
Từ đó đến nay, mỗi 13 tháng 10 không chỉ là ngày tri ân doanh nhân, mà còn là dịp để xã hội nhìn lại hành trình đổi mới tư duy, từ “xin – cho” sang “pháp trị”, từ “kinh tế tập trung” sang “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Cũng là dịp tôn vinh tinh thần “doanh chủ dân tộc” – những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, lấy phụng sự Tổ quốc làm sứ mệnh, kiến tạo giá trị thật làm nền tảng.
Nhân Ngày Doanh nhân Việt Nam 13/10, Báo Công Thương có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Phạm Hà – Chủ tịch, Tổng Giám đốc LuxGroup®, người tiên phong trong lĩnh vực du lịch di sản và là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ doanh nhân Việt Nam hiện đại, để cùng nhìn lại chặng đường phát triển của khu vực kinh tế tư nhân và chia sẻ những trăn trở, khát vọng trên hành trình “xây dựng thương hiệu Việt vươn tầm thế giới”.
“Doanh nhân Việt Nam hôm nay là thế hệ của thực nghiệp và tự cường”
Thưa ông, sau gần 40 năm Đổi mới (1986–2025), đội ngũ doanh nghiệp và doanh nhân Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc. Ông nhìn nhận như thế nào về sự chuyển mình này?
Tôi cho rằng đội ngũ doanh nhân Việt Nam hôm nay là thế hệ của thực nghiệp và tự cường, dấn thân không ngừng nghỉ để khẳng định trí tuệ và bản lĩnh dân tộc. Sau gần 40 năm Đổi mới, từ những cơ sở nhỏ lẻ, Việt Nam đã hình thành những tập đoàn tư nhân tầm khu vực, đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Điều đáng quý nhất là họ lớn lên từ gian khó, vượt qua rào cản về vốn, thể chế, niềm tin pháp lý, để vẫn kiên trì theo đuổi khát vọng phụng sự đất nước. Đó là hình ảnh của doanh chủ dân tộc – người làm kinh tế không chỉ vì lợi nhuận, mà còn vì sứ mệnh dựng xây quốc gia phồn vinh, hạnh phúc.
Thể chế mới cho tinh thần doanh chủ dân tộc
Một doanh chủ từng nói: “Làm ăn lớn ở Việt Nam như đi trên cầu khỉ – một bên là cơ hội, một bên là rủi ro pháp lý. Thân hữu sẽ được nuôi lớn rồi thịt.”
Một câu nói ngắn, nhưng lột tả trọn vẹn thân phận của người làm kinh doanh trong một thể chế chưa kịp lớn cùng thị trường. Doanh chủ Việt đang phải mang trên mình chiếc áo thể chế quá chật. Sau gần 40 năm Đổi mới, “chiếc áo ấy” vẫn chưa được may lại cho vừa tầm với khát vọng phát triển của khu vực tư nhân trong nền kinh tế thị trường hoàn chỉnh, hiện đại và hội nhập.
Doanh chủ Việt kiên cường, sáng tạo, chịu đựng phi thường – nhưng phần lớn vẫn phải “tự xoay”: thiếu vốn, lãi suất ngân hàng cao nhất thế giới, môi trường kinh doanh bất bình đẳng, thiếu đất và thiếu niềm tin pháp lý. Họ học cách né, chờ, lách – và vẫn tiến lên, nhưng rất chậm lớn. Một thể chế như vậy chỉ sinh ra người biết né, chứ chưa nuôi được người dám mở đường.
Sau gần 40 năm Đổi mới, khu vực tư nhân vẫn nhỏ, yếu và thiếu bảo vệ. Người làm đúng vẫn phải “xin” để được yên. Khi luật pháp mờ, quyền hành chi phối, thì tài năng không thể trở thành sức mạnh quốc gia.
Thể chế nào, doanh chủ đó.
Thể chế “xin – cho” tạo ra người khôn lỏi.
Thể chế pháp trị và minh bạch mới sinh ra người tử tế, sáng tạo và dám lớn.
Doanh chủ Việt đã làm phần của họ – kiên cường, bền bỉ và không bỏ cuộc.
Giờ là lúc thể chế phải làm phần của mình: bảo vệ người làm đúng, khuyến khích người làm thật, tôn vinh người mở đường.
Sự khác biệt giữa doanh chủ dân tộc và doanh chủ thân hữu nằm ở tinh thần dân tộc. Người doanh chủ dân tộc làm giàu cho mình nhưng không quên làm mạnh cho nước. Người thân hữu chỉ tìm cách bám quyền lực để tồn tại, trong khi người dân tộc bám giá trị thật để phát triển. Một quốc gia chỉ thật sự mạnh khi doanh chủ của nó được lớn lên bằng pháp trị và niềm tin, chứ không phải bằng khả năng chịu đựng.
“Không thể có doanh nghiệp mạnh trong một thể chế yếu”
Nghị quyết 68-NQ/TW đặt mục tiêu xây dựng cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, có năng lực cạnh tranh cao, hội nhập sâu với khu vực và thế giới. Quan điểm của ông về mục tiêu này ra sao?
Tôi đánh giá rất cao Nghị quyết 68. Đây là bước ngoặt thể hiện tầm nhìn chiến lược khi coi doanh nghiệp và doanh nhân là lực lượng trung tâm trong kiến tạo thịnh vượng quốc gia.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa, thể chế phải lớn lên cùng doanh nghiệp. Không thể có doanh nghiệp mạnh trong một thể chế yếu. Muốn nuôi dưỡng những “đại bàng” kinh tế, chúng ta cần “bầu trời pháp lý” rộng mở, minh bạch và công bằng, để doanh nhân chân chính yên tâm cống hiến.
Chúng ta cần một thế hệ doanh nhân có tâm sáng, trí bền, tầm xa – dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm. Khi đó, tinh thần của Nghị quyết 68 sẽ thực sự đi vào cuộc sống, trở thành động lực để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi xanh.
“Phát triển bền vững không chỉ là kinh tế, mà còn là văn hóa”
Theo ông, để đưa tinh thần Nghị quyết 68 vào thực tiễn, cần thêm những cơ chế, chính sách gì nhằm giúp doanh nghiệp phát triển xanh và bền vững hơn?
Thứ nhất, cần giảm gánh nặng thể chế và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Cải thiện môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi là “nguồn oxy” quan trọng nhất giúp doanh nghiệp tồn tại và phát triển.
Thứ hai, phải đầu tư mạnh cho tri thức và con người, đặc biệt là đào tạo nhân lực xanh, kỹ năng ESG, quản trị số và văn hóa doanh nghiệp – những yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong thời đại mới.
Thứ ba, cần có chính sách tài chính xanh, tín dụng ưu đãi và quỹ đổi mới sáng tạo thực chất để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh, sản xuất sạch và phát triển bền vững.
Cuối cùng, phải xây dựng văn hóa doanh nhân Việt Nam – lấy đạo đức kinh doanh, tinh thần phụng sự và lòng tự hào dân tộc làm gốc. Phát triển bền vững không chỉ là kinh tế, mà còn là văn hóa – là cách chúng ta làm ra của cải mà không đánh mất chính mình.
“Làm giàu bằng sự tử tế, để lại di sản bằng phụng sự”
Nhân Ngày Doanh nhân Việt Nam 13/10, ông muốn gửi gắm điều gì đến cộng đồng doanh nhân cả nước?
Tôi muốn gửi lời tri ân và lời chúc tự hào đến tất cả những người đang ngày đêm cống hiến, sáng tạo và bền bỉ trên con đường doanh nghiệp.
Hãy làm giàu bằng sự tử tế, thành công bằng giá trị thật, sản phẩm thật, cộng đồng thật, và để lại di sản bằng phụng sự.
Người doanh nhân không chỉ là người tạo ra của cải, mà còn là người kiến tạo hạnh phúc và niềm tin xã hội. Trong hành trình ấy, tôi luôn tâm niệm: doanh nhân là linh hồn của nền kinh tế, là lực lượng tiên phong kiến tạo quốc gia thịnh vượng.
LuxGroup® chúng tôi chọn con đường phát triển du lịch di sản, gắn kinh tế với văn hóa, nghệ thuật và con người, hướng đến triết lý “Luxury is Culture – Delivering Happiness.” Tôi tin rằng, mỗi doanh nghiệp Việt – dù nhỏ hay lớn – đều có thể góp phần làm nên một Việt Nam hùng cường, nhân văn và đáng tự hào vào năm 2045.